Pieniądze i monety zastępcze oraz żetony

W okresach kryzysów wydawane były w wielu miastach (także i polskich) pieniądze i monety zastępcze. W sierpniu 1914 roku, z chwilą wybuchu I wojny światowej, na terenie całych ówczesnych Niemiec odczuwano brak monet o nominałach od 1 do 20 marek. Spowodowane to było poczynaniami państwa, starającego się zwiększyć swoje rezerwy złota, oszczędnym spożytkowaniem materiałów strategicznych (brąz, miedź, nikiel), jak też reakcją ludności chowającą złote i srebrne monety na "czarną godzinę".

Aby umożliwić istnienie handlu i obrotu pieniężnego, władze zdecydowały się na emisję prowizorycznego pieniądza zastępczego, zwanego notgeldami. Był on wydawany w niskich nakładach przez urzędy powiatowe, miejskie i gminne, niektóre banki regionalne, wojsko, dyrekcje kolei, zakłady przemysłowe, kopalnie oraz prywatne zakłady, samorządowe gospodarstwa rolne , a nawet kantyny wojskowe. Można było za nie nabywać towary tylko na terenie miasta (fabryki, jednostki itp.). Nie była to działalność legalna, ale tolerowana przez państwo.

Drukowaniem papierowych pieniędzy zastępczych - Papiernotgeld zajmowało się w na Dolnym Śląsku kilkanaście firm. Bony dla Oleśnicy drukowano we Wrocławiu. W początkowym okresie, szczególnie w roku 1914, bony były wydawane na słabym papierze i były niezwykle prymitywne. Pisano je częściowo odręcznie, na papierze lub tekturze. Po pewnym czasie, na maszynach do pisania, powielaczach, w końcu techniką typograficzną. Uwierzytelniano je podpisami i pieczęcią.

Pod koniec 1914 roku większość tych bonów wycofano. W późniejszym okresie (1918 - 1923 r.) papierowy pieniądz zastępczy był coraz staranniej wydawany (herby, widoki miast, zabytki itp.). Z czasem pieniądz zastępczy stał się numizmatem.

 
Ogłoszenie z gazety Lokomotive an der Oder z 31.10.1918 r.
o wprowadzeniu notgeldów przez Stowarzyszenie Kupieckie

Niżej przedstawiono oleśnickie pieniądze zastępcze.

 
Pieniądze zastępcze wydane przez Kaufmannischer Verein Oels czyli
Stowarzyszenie Kupieckie z Oleśnicy

1921-1922 r.
Banknoty te zostały wyemitowane przez Stowarzyszenie
Kupieckie z Oleśnicy. Wyemitowało ono banknot 50 pf w 1918 r.; 25 i 50 pf w 1920 r. oraz 10 i 25 pf w 1921 r.

Poniżej banknot 50 pf z 1918 r. (Dziękuję Panu Krzysztofowi Zyzikowi z Kielc - sklep "NUMIZMATYKA-ARCHEOLOGIA-ANTYKI" za bezinteresowne przysłanie skanu).


kliknij aby powiększyć

Banknot 25 pf z 1 marca 1920 r.

Kliknij aby powiększyć

Także Magistrat Oels wydał bony o nominale 100 i 500 marek (ilustracja poniżej), datowane na 5.X.1922.

Notgeld ze zbiorów J. K.


Na 100-markówce widoczny jest zarys pięknego rysunku herbu oleśnickiego.


Rewers wyżej pokazanej 100 markówki.

Ponadto to stowarzyszenie wydało monety zastępcze. Były to żelazne 5 i 10 pf z 1918 r. (pokazane poniżej - nie zachowano skali) i 10pf z 1920 r. 10 pf miało śr 21, 8 mm, producent Kugel & Fink, Luedenscheid. Ponadto Lebensmittel-Magazin (czyli skład z artykułami spożywczymi) w Oleśnicy wydał w 1918 r. mosiężną monetę 1 pf, nie datowaną. Spotyka się monety różniące sie od niżej pokazanych niewielkimi szczegółami.


śr. 21,8 mm


śr. 19,8 mm

Ponadto oleśnickie jednostki wojskowe emitowały notgeldy (znane są monety z kantyny 6 Batalionu Jegrów).


Kantine Jäger Regt. 6 O.Grauel
10 bez daty, cynk, 8-kąt 21,4 mm




KANTINE Jäger Rgt. 6. O. GRAUEL
10 bez daty, brąz, średnica 21,00 mm

Informację o tych monetach przysłał Gienek Grzywocz (dziękuję !!!) autor strony o porcelanowych monetach zastępczych
www.notgeld.sewera.pl oraz pięknej strony podobnej do olesnica.org - www.giszowiec.sewera.pl

Gazownia miejska wydawała żetony gazowe,

Literatura:

"Pieniądz zastępczy na Śląsku w latach 1914-1924", Wydawnictwo MS. Opole. 2002. autorzy: Wiesław Lesiuk - tekst główny, Janusz Adam Kujat, Wiesław Lesiuk - aneks (zawierający zestawienie monet, żetonów i banknotów).


Peter Menzl "Deutsche Notmünzen und sonstige Geldersatzmarken 1840-1990" Verlag B. Strothotte 1993

Andrzej Zydek. PIENIĄDZ ZASTĘPCZY POWIATU GŁUBCZYCE W LATACH 1917-1923. http://www.miramex.com.pl/SYMPOZJA/REF_S11/Zydek11.HTM

Więcej o pieniądzu zastępczym ze strony http://opolweb.pl/ w dziale - banknot zastępczy.

http://www.poszukiwanieskarbow.com/nindexd.html


Od autora Lokacja miasta Oleśnica piastowska Oleśnica Podiebradów Oleśnica Wirtembergów
Oleśnica za Welfów
Oleśnica po 1885 r. Zamek oleśnicki Kościół zamkowy Pomniki Inne zabytki
Fortyfikacje Herb Oleśnicy Herby księstw Drukarnie Numizmaty Książęce krypty
Kary - pręgierz i szubienica Wojsko w Oleśnicy Walki w 1945 roku Renowacje zabytków
Biografie znanych osób Zasłużeni dla Oleśnicy Artyści oleśniccy Autorzy Rysowali Oleśnicę
Fotograficy Wspomnienia osadników Mapy Co pod ziemią? Landsmannschaft Oels
Wydawnictwa oleśnickie Recenzje Bibliografia Linki Zauważyli nas Interpelacje radnych
Alte Postkarten - widokówki Fotografie miastaRysunki Odeszli Opisy wybranych miejscowości
CIEKAWOSTKI ZWIEDZANIE MIASTA Z LAPTOPEM, TABLETEM ....
NOWOŚCI