Marek Nienałtowski
Po 1945 r. stały się widoczne poważnie uszkodzone odcinki murów obronnych Oleśnicy
09.12.2021 r.

Na początku XVIII w. mury miejskie straciły rangę obronną i nie było potrzeby utrzymywania przy murach (wewnątrz miasta) pasa ziemi wymaganego dla ich patrolowania i umożliwiania dostępu do nich na całej długości. Dlatego zaczęto te pasy ziemi wykorzystywać do budowy domów, w których mury obronne stanowiły ich tylną ścianę (widać to na rysunkach F.B. Wernera z 1750-1774 r.), co znacznie zmniejszało koszty budowy. Wtedy z grubości muru, będącego ścianą budynku - można było wydłubywać cegły, aby stworzyć dodatkową przestrzeń na przykład na półki, szafy, a nawet okna. W 1811 r. zniesiono m.in. średniowieczny system cechowy i jego przywileje. Każdy mógł założyć dzialaność rzemieślniczą i przy murach zaczęły powstawać warsztaty rzemieślnicze i z czasem małe fabryki. Wtedy mury mogły być intensywniej uszkadzane. Jeśli warsztat znajdował się po obu stronach murów mogło się zdarzyć, że wykuwano w murze przejście, co skracało komunikację. Oleśnica była miastem biednym i dlatego nie przeznaczano środków finansowych na konserwację murów i nie traktowano ich jako zabytków. Dlatego już w międzywojniu odkryte mury (niczym nie zasłonięte) były mocno uszkodzone, co można było zobaczyć m.in. w książce Klausa Bimlera z 1942 r.


Górna część Czatowni [3] z uszkodzeniami muru. Z lewej widać mur miejski z otworami na belki stropowe wcześniejszej komórki.
Mur nad czatownią to tylna ściana budynku mieszkalnego. Niżej widać górne części innych drewnianych komórek.
Fot. G. Tonndorf. Z książki K. Bimlera wyd. 1942 r.

Według planu z 1911 r. ok. 30 budynków murowanych przylegało do niego. Nie mniej było szop, komórek stykających się z murem. W czasach polskich zaczęto uszkodzone przybudówki rozbierać i wtedy dało się zauważyć jak znacząco były uszkodzone mury w środku i w pobliżu.


10. 12. 2021 r. Remigiusz Szczuraszek przysłał zdjęcie zapewne sprzed 1954-1958 r. wskazujące na dbałość ówczesnych władz o zieleń,
miejsca odpoczynku (ławki) i zabytki. Widać już naprawione mury Czatowni, przykryte "daszkiem" Jeszcze istnieją wysokie mury budynku z ulicy Rycerskiej,
Niedługo będą częściowo zburzone, a mur miejski wyrównany. Pan Remigiusz strzałką zaznaczył może przestrzelinę w murze budynku. Dalej za czatownią zaznaczył murowaną przybudówkę z kominem, może częściowo zburzoną. Źródło


Widok w kierunku na wieżę. Zdjęcie wykonano po 1958 r. Na całej długości widać szereg otworów w murach po dobudówkach
Przed Czatownią widać mur domu dobudowany do muru miejskiego, bo jego część jest widoczna niżej.
Jak sobie poradzono z wyrównaniem muru miejskiego? Czy dobudowano mur? Już istnieje wejście do Bramy Wrocławskiej
Fot. Stanisław Kokot. Źródło PiMBP w Oleśnicy

Znaczący przykład uszkodzeń widać na zdjęciach wykonanych przez Edwarda Niczypora w 1965 r. obok gospodarstwa ogrodniczego Państwa Idziorków [2].


Jerzy Makowski, który to zdjęcie przysłał [2], zaznaczył strzałką otwór w murze, będący jakoby oknem.
Pamięta je z czasów dzieciństwa i to zapewne świadczyło, że z drugiej strony znajdowała się przybudówka.
Z prawej przy drzewie widać lico muru. Dalej w lewo mur staje się węższy, chyba widać jego wypełnienie.
Przed kominem o przekroju koła być może widać odwrotną stronę lica z drugiej strony muru.
Gdyby tak było - może to sugerować, że w tym miejscu brakuje ok. 40-60 cm grubości muru.
Naturalnie są to przypuszczenia wynikające z trudności dokładniejszego odczytania zdjęcia,
ale naocznie widać uszkodzenia. Fot. z kolekcji Edwarda Niczypora. Oleśnicka Biblioteka Cyfrowa


15-20 metrów w prawo od wyżej pokazanego miejsca, widać kolejny głębszy ubytek cegieł.
Dalej mur jest też uszkodzony na dłuższym odcinku. Fot. z kolekcji E. Niczypora. Oleśnicka Biblioteka cyfrowa

W latach 70-ych ten odcinek muru został całkowicie odnowiony. Do 1973 r. nadzorował te prace Mirosław Przyłęcki, będący wówczas Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków. Burmistrz Oleśnicy J. Bronś chce, aby rola prof. M. Przyłęckiego w odnowie zabytków Oleśnickich została całkowicie zapomniana. Obecnie mur miejski jest dobrze utrzymany i stanowi istotny czynnik promocji Oleśnicy.

  1. Bimler K. Die schlesischen massiven Wehrbauten, t. 3: Fuerstentum Oels, Wohlau. Breslau. 1942
  2. https://olesnica.org/Ogrodnictwo.Pl.Zwyciestwa.htm
  3. Czatownia

Od autora • Lokacja miastaOleśnica piastowskaOleśnica PodiebradówOleśnica Wirtembergów
Oleśnica za Welfów
Oleśnica po 1885 r.Zamek oleśnicki Kościół zamkowy Pomniki Inne zabytki
Fortyfikacje Herb Oleśnicy Herby księstwDrukarnie NumizmatyKsiążęce krypty
Kary - pręgierz i szubienica Wojsko w Oleśnicy Walki w 1945 roku Renowacje zabytków
Biografie znanych osób Zasłużeni dla OleśnicyArtyści oleśniccy Rysowali Oleśnicę
Fotograficy Wspomnienia osadników Mapy Co pod ziemią? Landsmannschaft Oels
Wydawnictwa oleśnickie Recenzje • BibliografiaLinkiZauważyli nas Interpelacje radnych
Alte Postkarten - widokówki Fotografie miastaRysunki Odeszli Opisy wybranych miejscowości
CIEKAWOSTKI ZWIEDZANIE MIASTA BEZ PRZEWODNIKA....
NOWOŚCI