Kielich z kościoła w Wojciechowie [7]
Herb Prittwitzów. Z lewej (od patrzącego) inicjał CM
Marek Nienałtowski
Kielich z kościoła w Wojciechowie. Próba rozpoznania fundatora
1.10.2021 r.
Przypomnę, że pisząc książkę o Wirtembergach oleśnicko-bierutowsko-dobroszyckich poprosiłem Panów Grzegorza i Piotra Michalaków z Bierutowa o informację o istnieniu pamiątek po nich w kościołach z okolic Bierutowa.
Prędko dostałem zdjęcie herbu Chrystiana Ulryka Wirtemberga i jego drugiej żony, a potem dzwonu z kościoła w Wojciechowie [5], którego współfundatoramii w 1738 r. byli: książę bierutowsko-oleśnicki Karol, właściciel wsi Grundschreiber (później zwani Grut(t)schreiber) i pastor Godfried Romanus Henne. Te zdjęcia zatem trafiły do książki [4]. W Wikipedii podawano "Wewnątrz kościoła znajduje się marmurowa chrzcielnica z XVIII w. a w niej cynowa misa z rytą inskrypcją, sceną chrztu w Jordanie oraz datą 1715". Sądząc, że chrzcielnica lub misa też była finansowana przez księcia Karola - poprosiłem o jej poszukiwania. Okazało się, że tak opisaną misę znaleźli w Bukowiu. Piotr Michalak przysłał zdjęcie z dużym powiększeniem [3], z którego zdołałem odczytać, że fundatorem misy był Peter Moritz von Prittwitz, a sprawił ją wrocławski cynownik Paul Nitsche dla Kościoła Ewangelickiego w Bierutowie [6] i tam powinna wrócić.
Teraz nie wiadomo kto był fundatorem chrzcielnicy i misy z Wojciechowa - książę Karol czy któryś z kolatorów - Prittwitz, a może Grundschreiber. Panowie Michalakowie odkryli tę chrzcielnicę w Kamiennej Górze [3]. Obecnie wspólnie z mieszkańcami wsi dążą do jej odzyskania, co jest na dobrej drodze. Może na niej będą informacje dotyczące kamieniarza, a może i nazwisko fundatora.
Natomiast wiadomo o istnieniu kielicha w kościele w Wojciechowie, na którym, po powiększeniu, pojawia się herb rodu Prittwitz, czyli także fundatorem był ktoś z Prittwitzów.
|
|
|---|---|
Kielich z kościoła w Wojciechowie [7] |
Herb Prittwitzów. Z lewej (od patrzącego) inicjał CM |
Historia Prittwitzów powiązanych z Wojciechowem się nie kończy. Jeden z nich Carl Moritz ufundował kielich dla kościoła. Przy czym niektóre odłamy Prittwitzów miały wspólne drugie imię. To znaczy, że fundator misy dla chrzcielnicy kościoła w Bierutowie Peter Moritz mógł być rodzinie związany z Carlem Moritzem fundatorem kielicha. O Fundatorze misy wiadomo, że żył w 1715 r. Natomiast nie ma żadnych informacji o fundatorze kielicha i złotniku. Dlatego zwróciłem się do Wojtka Mencela z Jeleniej Góry, znawcy tej dziedziny, który od ponad 10 lat wspiera mnie w poszukiwaniach i powiadamia o pojawieniu się "sreber i złota oleśnickiego". Według Pana Wojtka dalsza część napisu (za CM) to VP, czyli Von Prittwitz, a data sprawienia kielicha to 1720 r. (jeśli złotnikiem był wrocławianin), 1725 r. (jeśli z Oleśnicy) i lata 1725-1730 (jeśli z Namysłowa). Czyli trzeba szukać ofiarodawcy CM żyjącego w tym okresie.
Zazwyczaj kościołowi kielich daruje właściciel wsi z różnych okazji (urodzenia dzieci, ślub itp). Joachim von Prittwitz i jego następcy byli właścicielami Wojciechowa w latach 1617-1718 r. [1] i nie znalazłem wśród nich żadnego z incjałami CM. Natomiast jest prawdopodobne, że ostatni z nich ożenił z Grundschreiberówną i w ten sposób oni weszli w posiadanie Wojciechowa w latach 1719 - 1784 [1].
Natomiast Prittwitzów (krótko) i Grundschreiberów łączy postać pastora Godfrieda Romanusa Henne. Ciekawie toczyły sie jego losy, o których warto wspomnieć. Urodził się w 1684 r. i po studiach w Witenberdze i Lipsku trafił w 1709 r. w poszukiwaniu pracy do Wrocławia. W uzyskaniu pastorstwa na tych terenach pomagała znajomość j. polskiego - dlatego pilnie się uczył. Praktykował polskie kaznodziejstwo m.in. w kościele w Posadowicach [2]. W 1714 r. zwolniło się pastorstwo w Grabownie Wielkim. Henne spodobał się księżnej Wilhelminie Luizie - żonie księcia bierutowsko-oleśnickiego Karola. Z jej poparciem zdał egzamin u książęcego pastora bierutowskiego Schreinera i z dniem 1 czerwca 1714 r. został tam mianowany pastorem. 13 kwietnia 1715 r. ożenił się z córką Johanna Weissa pastora z Wojciechowa i Pągowa. Kiedy on rok później zmarł - za zgodą księcia Karola i właściciela wsi Prittwitza - Henne obejmuje w 1716 r. pastorstwo w Wojciechowie i Pągowie. Dopiero ok. 1740 przenosi się do Namysłowa. Tam współpracuje do 1746 r. z Carlem Moritzem von Prittwitz, członkiem odnogi rodu zasiedziałego w Gręboszycach [2], pochodzących z Poniatowic. Onże urodził się w 1701 r. i mógł w okresie sprawienia kielicha współpracować z pastorem Henne i stąd inicjał CM na kielichu. Jest to jednak dalekie skojarzenie, ale innego Carla Moritza żyjącego w latach 1720 -1730 nie można połączyć z kielichem [8]. Naturalnie, we wspomnianym źródle nie ujęto wszystkich Prittwitzów i dlatego trzeba szukać CM na Dolnym Śląsku. Zazwyczaj kiedy się nie szuka - przypadkowo znajduje.
Dlaczego wspominam o tym kielichu? W każdym kościele byłego księstwa oleśnickiego istniały cenne naczynia liturgiczne (w Wojciechowie samych kielichów było cztery [7] - zapewne różnych fundatorów). W styczniu 1945 r. pastorowie przekazywali je mieszkańcom opuszczającym przymusowo wioski. Mieli nadzieję, że wierni je zwrócą po zwycięskiej wojnie. Niektórzy byli mieszkańcy zachowują te zabytki w rodzinach, niekiedy sprzedają lub przekazują muzeom. Informacja o tym, że kielich może pochodzić z Wojciechowa, może pomóc muzeum, antykwariuszowi, sprzedawcy, kupcowi itp. w jego opisie. Może wtedy trafi do Polski, bo ta historia w tym pomoże. Jeśli nie - poznamy przynajmniej złotnika i dalsze losy kielicha. Na stronie już pisałem o takich przypadkach (z Dobrej i Strzelec - zob. niżej). Co najważniejsze, takimi historiami zaczynają się interesować mieszkańcy różnych wsi - chcą poznać miejsce, w którym przyszło im żyć.
Więcej o podobnych zabytkach:
Literatura
Od autora • Lokacja miasta • Oleśnica piastowska • Oleśnica Podiebradów • Oleśnica Wirtembergów
Oleśnica za Welfów • Oleśnica po 1885 r. • Zamek oleśnicki • Kościół zamkowy • Pomniki • Inne zabytki
Fortyfikacje • Herb Oleśnicy • Herby księstw • Drukarnie • Numizmaty • Książęce krypty
Kary - pręgierz i szubienica • Wojsko w Oleśnicy • Walki w 1945 roku • Renowacje zabytków
Biografie znanych osób • Zasłużeni dla Oleśnicy • Artyści oleśniccy • Rysowali Oleśnicę
Fotograficy • Wspomnienia osadników • Mapy • Co pod ziemią? • Landsmannschaft Oels
Wydawnictwa oleśnickie • Recenzje • Bibliografia • Linki • Zauważyli nas • Interpelacje radnych
Alte Postkarten - widokówki • Fotografie miasta • Rysunki • Odeszli • Opisy wybranych miejscowości
CIEKAWOSTKI • ZWIEDZANIE MIASTA BEZ PRZEWODNIKA....
NOWOŚCI