Marek Nienałtowski
Kaci z Dobroszyc
Poniższy tekst w znacznym stopniu opracowano na podstawie książek Daniela Wojtuckiego [1], [2].

Krótki okres istnienia dobroszycko-trzebnickiego okręgu sądowego, szybkich zmian na dworze książęcym, słabo jeszcze ukorzenionych tradycji miejskich Dobroszyc i brak literatury historycznej utrudnia pisanie o sądownictwie w Dobroszycach. Istniała władza sądownicza we wsi Dobroszyce (zakładając, że wieś była na prawie niemieckim), inna w mieście Dobroszyce i inna na ziemiach stanowiących własność książęcą (np. folwark w Dobroszycach). Wirtembergowie nie posiadali prawa sądzenia w sprawach gardłowych, czyli kończących się karą śmierci - w tym przypadku zapewne decydował sąd istniejący przy staroście, przedstawicielu władzy cesarskiej.

Wiadomo z historii [1], [2], że wykonano w Dobroszycach wyrok śmierci na szlachcicu, znane są również nazwiska katów dobroszyckich. Również w Międzyborzu należącym do księcia na Dobroszycach wykonano wyrok śmierci i istnieli kaci. Także w Twardogórze, należącej od 1712 r. do księżnej Anny Zofii, byli znani z nazwiska.

6 września 1684, jeszcze za życia księcia Juliusza Zygmunta wykonano w rynku dobroszyckim wyrok śmierci na szlachcicu, który miał posiadłości m.in. w księstwie oleśnickim i był oskarżony o zabójstwo. Kat, zapewne z Oleśnicy, ściął głowę Ernsta Friedricha von Balck, a ciało pochowano na cmentarzu dobroszyckim. Nie wiadomo kogo on zabił, kto wydał wyrok śmierci, gdzie odbył się sąd, gdzie oczekiwał na wykonanie wyroku (więzienie w Dobroszycach?). Zapewne z tej okazji wybudowano w Dobroszycach małe drewniane podwyższenie, aby dobrze było widać wykonanie wyroku, bo miał on odstraszyć potencjalnych zabójców.

Dopiero w 1692 r. czyli już za czasów księżnej Anny Zofii pojawia się w Dobroszycach pierwszy kat Dittrich Elias, potem Dittrich Johann Caspar (1695); Geissler ? (1703, † przed 1705), Wachsmann Godfried (przed 1708); Barger Georg Heinrich (1735, 1735); Thiel Wilhelm (1751); Berger George (1796, 1798); Brauer Franz Joseph (1800, 1806); Mahsler Joseph (1816); Schinzel Johann (1819); Breuer Joseph (1829). [2]. Być może, że jedynie wykonywali oni kary przy pręgierzu, który mógł krótko istnieć i nie wspomina go historia. Zazwyczaj mieszkali oni w budynkach zwanych katowniami. Taki budynek powinno wystawić miasto lub przystosować istniejący, leżący z dala od innych zabudowań miasta.

Przy braku zatrudnienia typowo katowskiego zajmowali się oni głównie usuwaniem padliny, wyłapywali wałęsające się psy, zakopywali samobójców, opróżniali doły kloaczne i czyścili studnie. Często pełnili z dobrym skutkiem funkcje chirurgów i weterynarzy. Z padłych (odstrzelonych) zwierząt sprzedawali skóry, włosie, tłuszcz i mięso. Z psich skór wyrabiali obuwie, rękawiczki i inną powszechnie używaną "galanterię skórzaną". Z racji wykonywania wielu funkcji byli sytuowani finansowo na poziomie bogatych mieszczan [2]. Z racji "nieczystości zawodu" byli wyobcowani w mieście i żenili się w obrębie rodzin katowskich.

Jeszcze za rządów księżnej Anny Zofii 10 lutego 1691 r w Międzyborzu ścięto Georga Schuffet(t)a, za świętokradztwo oraz za to, że dwukrotnie podpalał dom polskiego pastora Samuela Cretiusa. Głowę zatknięto na pal, a ciało przybito do koła [3]. Nie wspomniano o katach w Międzyborzu.

Wymieniono katów w Twardogórze [2], natomiast brak jest informacji o wykonanych w tym mieście karach śmierci lub choćby kar cielesnych.

Literatura

  1. Wojtucki D. Publiczne miejsca straceń na Dolnym Ślasku od XV do połowy XIX wieku.
  2. Wojtucki D. Kat i Jego warsztat.
  3. http://www.gross-wartenberg.de/sukgw/s306.html

Od autora Lokacja miasta Oleśnica piastowska Oleśnica Podiebradów Oleśnica Wirtembergów
Oleśnica za Welfów
Oleśnica po 1885 r. Zamek oleśnicki Kościół zamkowy Pomniki Inne zabytki
Fortyfikacje Herb Oleśnicy Herby księstw Drukarnie Numizmaty Książęce krypty
Kary - pręgierz i szubienica Wojsko w Oleśnicy Walki w 1945 roku Renowacje zabytków
Biografie znanych osób Zasłużeni dla Oleśnicy Artyści oleśniccy Autorzy Rysowali Oleśnicę
Fotograficy Wspomnienia osadników Mapy Co pod ziemią? Landsmannschaft Oels
Wydawnictwa oleśnickie Recenzje Bibliografia Linki Zauważyli nas Interpelacje radnych
Alte Postkarten - widokówki Fotografie miastaRysunki Odeszli Opisy wybranych miejscowości
CIEKAWOSTKI ZWIEDZANIE MIASTA Z LAPTOPEM, TABLETEM ....
NOWOŚCI