Znany malarz Joseph Langer wykonuje na początku XX w. prace w kościele
Św. Trójcy i projekt dla kościoła św. Jana w Oleśnicy


Marek Górnicki powiadomił mnie, że Muzeum Sprzętu Gospodarstwa Domowego w Ziębicach posiada duże dokładne zdjęcia wnętrz kościoła Św. Trójcy. Wysłałem w tej sprawie zapytanie do muzeum. Dyrektor Jarosław Żurawski przysłał mi wglądówki 15 zdjęć posiadanych przez muzeum. Z tego 9 sprzed i 6 "po konserwacji dokonywanej przez Josepha Langera".
Na nich nie widać szczegółów, ale stało się oczywiste, że posiadają one duże znaczenie dla historii kościoła jak i Oleśnicy. Literatura oleśnicka [1] wspomina o konserwacji kościoła Św. Trójcy przez J. Langera w 1900 r., ale chcąc wiedzieć więcej rozpocząłem poszukiwanie informacji o tym malarzu pochodzącym z Ziębic.

Najobszerniej o J. Langerze napisał Adam Organisty [2]. Z tej publikacji pochodzą poniższe informacje o związku Langera z dwoma kościołami w Oleśnicy.

"Latem 1900 roku Joseph Langer wraz z pomocnikiem o nazwisku Piperin konserwował malowidła na sklepieniu i w prezbiterium oraz ołtarz główny w kościele Świętej Trójcy w Oleśnicy". Stare freski namalowane około 1750 r. najprawdopodobniej przez Felixa Antona Schefflera (1701-1760), musiały być po 150 latach mocno uszkodzone, skoro proboszcz Henryk Schlossarek (1893-1906), uznał, że muszą być odnowione. J. Langer wykonał dokumentację stanu zastanego na 9 zdjęciach małego formatu.

Konserwacja może trwała ponad rok, bo w 1902 r. artysta już wykonuje prace w kościele Pokoju w Świdnicy. Chyba wtedy wrocławscy fotografowie Eduard van Delden i jego ówczesny pomocnik Heinrich Götz wykonali 6 dużych rozmiarów zdjęć pokazujących m.in. "widok malowanej nastawy ołtarza głównego oraz wyobrażoną na sklepieniu (według wzorników Pozza) iluzjonistyczną architekturę otwartą na niebo z przedstawieniem Trójcy Świętej. Pośród namalowanych postaci Ojców Kościoła ponad wejściem głównym do świątyni można zobaczyć anioła z planem świątyni oraz autoportret twórcy fresków z obrazem przedstawiającym Chrzest podskarbiego królowej Kandaki."

 
Malowidła na sklepieniu kościoła Św. Trójcy z ok. 1750 r. [2]

Zapewne dobra opinia o malarzu spowodowała, że w 1909 r. Langer wykonał Projekt dekoracji malarskich i witraży do kościoła zamkowego w Oleśnicy. Kościół wtedy znajdował się w końcowym stadium odbudowy po katastrofie z 1905 r. i realizowano w nim głównie prace wykończeniowe. A. Organisty napisał "Projekt ten wart jest osobnego omówienia, ponieważ na jego przykładzie można przyjrzeć się praktyce malarskiej artysty. Aby zachować dokładne proporcje szkicowanej architektury świątyni, Langer najpierw wykonał dużych rozmiarów fotografię ukazującą wnętrze kościoła w stronę prezbiterium, a na niej ołówkiem zaznaczył skalę i wykreślił linie perspektywiczne we wnętrzu kościoła. Posługując się zdjęciem namalował następnie widok wysokiego prezbiterium gotyckiego, w którym zaplanował w dolnej części prezbiterium ornamentalną polichromię gotycką oraz na ścianie po stronie południowej, ponad lożą książęcą (...), przedstawienia ewangelistów w medalionach. W oknach prezbiterium Langer naszkicował witraże (...). W centralnym oknie malarz zaznaczył postacie anielskie, w dwóch bocznych zaś oknach orła piastowskiego po prawej, północnej stronie i orła pruskiego po lewej, południowej stronie kościoła."
Wszystkie zdjęcia z archiwum J. Langera wdowa przekazała do Muzeum w Ziębicach.
J. Langer z projektem dekoracji malarskiej w kościele św. Jana [2]. W głębi widać prezbiterium, ołtarz i z prawej nową lożę książęcą. Fot. Max Glauer z Opola. Zdjęcie także znajduje się w muzeum ziębickim

Być może, ze względów oszczędnościowych projekt Langera w kościele św. Jana nie został zrealizowany. Witraże zapewne zaprojektował inny, tańszy artysta.

Zakończenie

  1. Adam Organisty przedstawił w swojej książce mało znane fakty dotyczące udziału Josepha Langera w odnowie dekoracji malarskiej kościoła Św. Trójcy i niezrealizowanego projektu dla kościoła św. Jana. Książka ta pogłębia naszą wiedzę o historii Oleśnicy. Szkoda, że Oleśnicki Dom Spotkań z Historią ma małą powierzchnię i nie można tych wspaniałych zdjęć kupić, aby przedstawić mieszkańcom Oleśnicy.
  2. Dekoracja malarska z kościoła Św. Trójcy została niemal doszczętnie zniszczona w 1945 r. [1] i dlatego dokumentacja fotograficzna, znajdująca się w muzeum w Ziębicach ma dla nas duże znaczenie.
  3. Ustalono, że wykonał pierwszą dekorację malarską A. E. Beyer, a nie A. F. Scheffler, czy nieznany malarz jezuicki. Wspólczesną dekorację wykonał w latach 1960-1963 Jan Molga [3] oraz Renata Dubiel
  4. Według istniejących informacji witraże w kościele św. Jana wykonano w 1908 r. Dlaczego Langer w 1909 r. wykonywał projekty witraży? Która data wymaga korekty?

Literatura

  1. Katalog Zabytków Sztuki. Województwo Wrocławskie, red. Pokora J., Zlat M., Warszawa 1983
  2. Organisty A., Joseph Langer (1865-1918). Życie i twórczość wrocławskiego artysty, Kraków 2006
  3. Piechówka W., Kościół Świętej Trójcy w Oleśnicy, Oleśnica 2006

Od autora Lokacja miasta Oleśnica piastowska Oleśnica Podiebradów Oleśnica Wirtembergów
Oleśnica za Welfów
Oleśnica po 1885 r. Zamek oleśnicki Kościół zamkowy Pomniki Inne zabytki
Fortyfikacje Herb Oleśnicy Herby księstw Drukarnie Numizmaty Książęce krypty
Kary - pręgierz i szubienica Wojsko w Oleśnicy Walki w 1945 roku Renowacje zabytków
Biografie znanych osób Zasłużeni dla Oleśnicy Artyści oleśniccy Autorzy Rysowali Oleśnicę
Fotograficy Wspomnienia osadników Mapy Co pod ziemią? Landsmannschaft Oels
Wydawnictwa oleśnickie Recenzje Bibliografia Linki Zauważyli nas Interpelacje radnych
Alte Postkarten - widokówki Fotografie miastaRysunki Odeszli
Opisy wybranych miejscowości
CIEKAWOSTKI ZWIEDZANIE MIASTA Z LAPTOPEM, TABLETEM ....
NOWOŚCI