Jerzy Andrzej Pyzik
Panorama Oleśnicka nr 6 z 1995 r.

Przede wszystkim miłość

Konrad X Biały Młodszy był ostatnim Piastem oleśnickim. Pierwszym księciem oleśnickim był Bolesław, który zmarł bezpotomnie w 1320 lub 1321 roku. Wszyscy pozostali - w tym starszy brat Bolesława, drugi z książąt oleśnickich i właściwy założyciel linii oleśnickiej - nosili to samo imię: Konrad. Był to wyjątek i na Śląsku i na pozostałych ziemiach polskich, ponieważ nie zdarzyło się poza tym przypadkiem, aby jakiejkolwiek linii potomków legendarnego Piasta wystarczyło wyłącznie jedno imię. Doszło nawet do tego, że w czwartym pokoleniu Piastów oleśnickich pięciu rodzonych braci nosiło imię Konrad i dla odróżnienia musiano ich ponumerować, względnie też obdarzyć przydomkami (przezwiskami). Nasz bohater był synem jednego nich, mianowicie księcia Konrada V Kąckiego i jego żony Małgorzaty. Rodzeństwo Konrada X to - z dużym prawdopodobieństwem jeśli idzie o kolejność - starsi od niego: Agnieszka i Konrad IX Czarny oraz młodsze siostry Anna i Małgorzata.
Konrad X urodził się około 1420 roku. Jego przydomek "Biały" sugeruje, że był - w przeciwieństwie do brata - jasnowłosy (względnie też nie tak ciemnowłosy). Ponieważ przez dłuższy okres równocześnie żył jego stryj Konrad VII Biały, nazywano Konrada X - dla odróżnienia od stryja - Białym Młodszym.

Tytuł bieżącego odcinka cyklu artykułów wynika z rozstrzygającej - dla dalszych losów Konrada X, a tym samym i oleśnickiej linii Piastów śląskich oraz jego księstwa - decyzji małżeńskiej. Otóż żoną jego - pierwszą i zarazem ostatnią - została Dorota, córka oleśnickiego rzemieślnika (mistrza kotlarskiego) Nikodema Reynkenberga. Fakt ten jednoznacznie pokazuje, że była ona osobą niedynastyczną i - nawet w przypadku posiadania przez nią potomostwa - dzieci jej nie mogły dziedziczyć posiadłości swojego ojca, księcia Konrada X. Należy podkreślić, że poślubił ona Dorotę Reynkenbergównę zgodnie z kościelnym prawem małżeńskim. Jakie były przyczyny tego kroku księcia, nie liczącego się zupełnie ani z ówczesnymi - na ogół ściśle przestrzeganymi - zasadami doboru małżonki dynasty, ani nic biorącego pod uwagę faktu, że jego dzieci będą wyłączone od udziału w dziedziczeniu po ojcu? Odpowiedź może być tylko jedna: WIELKA MIŁOŚĆ do niewątpliwie pięknej Doroty, która była przecież poddanką księcia. Brak jest ścisłych danych co do daty zawarcia małżeństwa, które trwało do śmierci Doroty w dniu 6 stycznia 1471 roku i było bezdzietne.

Patrząc na tę sprawę z moralnego punktu widzenia, to widzimy jasno, że Konrad X chyba z całą świadomością zdecydował się na takie urządzenie swojego życia osobistego. Z pewnością nie był dwulicowym jak nieomal wszyscy dawni, następnie współcześni mu i żyjący aż do dziś dnia dynaści. Mieli oni i mają oficjalne żony i takież potomostwo, a poza tym kochanki i urodzone przez nie dzieci.
Z uwagi na interes dynastyczny było to z całą pewnością błędne posunięcie. Być może Konrad X liczył na to, że jego brat Konrad IX Czarny będzie miał męskich następców, co, niestety, nie miało miejsca. Jedyna córka Konrada IX - Barbara zmarła wcześniej od swojego stryja w wieku około 14 lat.

Dramatycznie przebiegały losy Konrada X jako władcy. Po śmierci ojca, Konrada V Kąckiego w roku 1439 został wraz z bratem Konradem IX dopuszczony przez stryjów do współrządzenia w księstwie. Ówczesne księstwo oleśnickie obejmowało znaczne obszary Śląska i to nie tylko w północno - wschodniej części Do-lnego Śląska, lecz również na Górnym Śląsku. Należały do niego następujące miejscowości z przynależnymi okręgami: Oleśnica, Syców, Bierutów, Trzebnica, Wołów, Lubiąż, Wąsosz, Wińsko, Prusice, Kąty, Ryczeń, Ścinawa, Rudna, Milicz, Sułów, Żmigród oraz Wołczyn (było to właściwe księstwo oleśnickie), natomiast na Górnym Śląsku: Koźle, Bytom, Świerklaniec, połowa Gliwic, Hulczyn i Krzanowice (dwa ostatnie na południe od Raciborza).

Początkowo zarządzał wspólnie ze stryjem Konradem VII Białym - Sycowem, natomiast z tymże stryjem i swoim bratem Konradem IX - Oleśnicą, Trzebnicą i Koźlem. Z czasem otrzymał w wyłączne posiadanie Kąty. W roku 1450 bratankowie, powodowani zbytnią zachłannością tego ostatniego z żyjących stryjów, uwięzili go i pozbawili wszystkich posiadłości, których nie odzyskał już do swojej śmierci w 1452 roku.
Tak więc od 1450 roku bracia Konrad IX i Konrad X - jak później okazało się, niestety, ostatni w swojej linii - podjęli już samodzielne rządy w księstwie oleśnickim. W roku 1452 dokonali podziału dziedzictwa w ten sposób, że Konrad IX otrzymał posiadłości górnośląskie oraz Wołczyn i stołeczną Oleśnicę, natomiast Konrad X pozostałą część księstwa. Książęta popierali nowego, narodowego króla Czech Jerzego z Podiebradu, co nie było popularne na Śląsku. Wzięło się to m.in. stąd, że do spadku po ich stryju Konradzie VII Białym wystąpili również inni pretendenci. Ostatecznie król Jerzy zatwierdził w ich posiadaniu całe dziedzictwo, a ponadto za pomoc udzieloną w walce z Wrocławiem obiecał Konradowi IX Namysów z okręgiem, natomiast Konradowi X Środę Śląską i Uraz z okręgami. Nigdy jednak do tego nie doszło. Książęta oleśniccy pozostawali w złych stosunkach z Wrocławiem, m.in. dlatego, że wrocławianie odmawiali płacenia cła w Psarach (przy drodze do Trzebnicy) i Psim Polu, a więc po przekroczeniu granicy z księstwem oleśnickim. Za pomoc udzieloną królowi Jerzemu książęta oleśniccy narazili swoje księstwo na spustoszenie przez wrocławian, co miało miejsce w 1459 roku.
W okresie panowania króla Jerzego Piastowie oleśniccy utrzymywali również dobre stosunki z Polską, co w przypadku Konrada X trwało praktycznie aż do schyłku jego, długiego jak na owe czasy, życia.

Po śmierci Konrada IX w 1471 roku jedynym władcą księstwa oleśnickiego stał się jego młodszy brat. Wdowa otrzymała w dożywotnie posiadanie Oleśnicę i Bierutów. Konrad X, po śmierci swojej żony Doroty w 1471 roku, zaopiekował się bratanicą Barbarą, jedyną już w tym momencie dziedziczką księstwa. Można sobie zadać pytanie, dlaczego liczący w chwili śmierci swojej żony niewiele ponad 50 lat książę nie ożenił się powtórnie, przy czym mógłby liczyć na własne potomstwo, a więc i spadkobierców. Zdać się można jedynie na domysły, ponieważ w źródłach nie ma na ten temat żadnego przekazu. Czyżby miłość do pięknej Doroty trwała dalej, również po jej śmierci? W kategoriach polityki dynastycznej można by powiedzieć, że Konrad X nie wykazał właściwego instynktu politycznego i dbałości o interes dynastii.
W roku 1472 doprowadził Konrad X do zaręczyn siostrzenicy Barbary z Albrechtem, synem księcia Henryka ziębickiego, a wnukiem króla Jerzego z Podiebradu. Albrechtowi przekazał Koźle, Bytom, Gliwice, Świerklaniec i Krzanowice, a więc posiadłości górnośląskie. Do małżeństwa jednak nie doszło, natomiast posiadłości górnośląskie przejął nowy władca Czech Maciej Korwin i nigdy już nie powróciły do księstwa oleśnickiego.

Zadłużony Konrad X sprzedał w roku 1474 biskupstwu wrocławskiemu Kąty z okręgiem, a następnie próbował sprzedać swoje posiadłości książętom saskim, czemu zapobiegł król Maciej Korwin. On sam przejął wówczas prawo do księstwa oleśnickiego. Konrad X prześladowany przez Macieja Korwina za sprzyjanie Polsce zapisał ostatecznie mu swoje księstwo w 1480 roku. Za dalsze przeciwstawianie się królowi Maciejowi został Konrad X pozbawiony swego dziedzictwa w 1489 roku i wypędzony do Wrocławia. Otrzymał jedynie zamek w Urazie i roczną rentę.

Po śmierci Macieja Korwina w 1490 roku odzyskał sędziwy już książę swe posiadłości, a nowy król Czech Władysław Jagiellończyk uznał jego prawo do całego księstwa. Zmarł Konrad X Biały Młodszy - jako ostatni przedstawiciel oleśnickiej linii Piastów - 21 września 1492 roku. W 1495 roku zmniejszone księstwo przejęli Podiebradowie.
Jerzy Andrzej Pyzik


Od autora Lokacja miasta Oleśnica piastowska Oleśnica Podiebradów Oleśnica Wirtembergów
Oleśnica za Welfów
Oleśnica po 1885 r. Zamek oleśnicki Kościół zamkowy Pomniki Inne zabytki
Fortyfikacje Herb Oleśnicy Herby księstw Drukarnie Numizmaty Książęce krypty
Kary - pręgierz i szubienica Wojsko w Oleśnicy Walki w 1945 roku Renowacje zabytków
Biografie znanych osób Zasłużeni dla Oleśnicy Artyści oleśniccy Autorzy Rysowali Oleśnicę
Fotograficy Wspomnienia osadników Mapy Co pod ziemią? Landsmannschaft Oels
Wydawnictwa oleśnickie Recenzje Bibliografia Linki Zauważyli nas Interpelacje radnych
Alte Postkarten - widokówki Fotografie miastaRysunki Odeszli Opisy wybranych miejscowości
CIEKAWOSTKI ZWIEDZANIE MIASTA Z LAPTOPEM, TABLETEM ....
NOWOŚCI